ترکی آدلار TURKY ADLAR

گؤزل آدلار
کاری از:
مرکز تحقیقات مجمع دانشگاهیان آذربایجانی (آبتام)، 18- جی اؤزل سایی



ویژه نامه

عنوان ویژه نامه :
گؤزل آدلار
کاری از:
مرکز تحقیقات مجمع دانشگاهیان آذربایجانی (آبتام)، 18- جی اؤزل سایی
 
نشانی مرکز: تهران- صندوق پستی159-16845
 
 
 
 
آباز (اوْ) ................ABAZ
 قدیم تورک آدلاریندان، قافقاز ائللریندن، اردبیل و موغاندا نئچه بؤیوک منطقه و کؤوشن آدی
آتابای (اتابک) (اوْ) ...ATABAY
 بؤیوک آتا، بؤیوک و وارلی آدام، تورکمن طایفالارینین بیرینین آدی، له‌له بگ، آتابایلیق تورک تاریخینده خاص بیر حکومت نووعو اولموشدور.
آتالای (اوْ) ..................ATALAY 
تانینمیش ، آدلیم
آتامان (اوْ) ................ATAMAN
فرمان وئرن، باشچی، آتا ساییلان
آتیلا (اوْ) .......................ATILA
 آدلی،سانلی، تانینمیش، ساواشچی، فاتح، هون تورکلرینین اورتا آسیادان، اوروپایادک اولان امپراطورلوغون بؤیوک و آدلیم خاقانی (43، 453 م.). اوروپالیلار اونا "تانرینین قامچیسی" آد وئریبلر.
آتوسا (ق) .................ATUSA
اوددان یارانمیش
آخار (اوْ) .......................AXAR
 آخان، آخیجی ، گئدیشدن دایانمایان، گئری قاییتمایان
آراز (اوْ) .......................ARAZ
 اوغور، خوشبخت‌لیک، بلیرتی، آذربایجانین ان آدلیم چایی
آرال (اوْ) .....................ARAL
بیر-بیرینه یاخین آدالار، داغلار آراسیندا اولان گؤل یا دنیز، غربی تورکوستاندا بیر دریاچه‌نین آدیدیر، سئیحون و جئیحون چایلاری بو گؤله تؤکولور.
آرپینار (ق) ..............ARPINAR
دورو بولاق، پارلاق سو
آرتابای (اوْ) ...........ARTABAY
اوردو به‌یی، اوردونون بؤیوگو
آرتاش (ق) ......................ARTAŞ
دوست، تانیش، یولداش، آرخاداش
آرتان (اوْ) ...................ARTAN
آرتیق پاک اولان
آرتوم (اوْ) ..................ARTUM
چالیشقان
آرزی(ق) ) .......................... ARZI
دیلک، ایستک، آرزو
آرسوی (ق) ................ARSOY
هنرلی، صنعتکار، هنرلی سویدان اولان، پاک سویلو(نژاد)
آرش (اوْ) ....................ARƏŞ
سینماز ایگیت، یئنیلمز و سارسیلماز ایگیت، آرش= ارشک = ار + شک ( ار: ایگیت، کیشی، قهرمان - شک: سینماز)، ارشق مشگین شهرده بؤیوک بیر ماحالین آدیدیر.، دمیر کیمی اولان ایگیت، ایشیق‌لی ایگیت
آرمان (اوْ) ..................ARMAN
 چوخ پاک، ناموسلو، دوزگون، دیلک، آرزی، ایستک
آسانا (ق) .......................ASANA
گؤزل قیز
آسلان (اوْ) .......................ASLAN
 اورمانلارین پادشاهی کیمی تانینان، ییرتیجی دؤرد آیاقلیلارین ان گوجلوسو، آسلان کیمی گوجلو قورخماز و دؤیوشدن قاچمایان؛
باشچی‌لیغا
یاراشیقلی و باجاریقلی اولان
آشقین (ق) ......................AŞQIN
آشیب-داشمیش، حددن کئچمیش، لبریز
آغشین (اوْ) ....................AĞŞIN
آغ بنیز، اوزو آغ
آلاله (ق) .......................ALALƏ
آل لاله، قیرمیزی لاله
آلاو (اوْ) .......................ALAV
اوْد شعله‌سی، آلاز
آلای (اوْ) .......................ALAY
 صف، قوشون، کوتله، خلق (توده)، قیزیل آی، قیزارمیش آی
آلپار/ آلپر (اوْ) .....ALPPAR/ ALPƏR
قهرمان ایگیت، قوچاق ایگیت
آلتان (ق) .......................ALTAN
 قیزیل شفق، آل دان؛ گونش دوغارکن افقلرده یایدیغی قیزیل رنگ (شفق سرخ)، قیزیل، آلتون
آلتای (اوْ) .....................ALTAY
 یوکسک اورمان، اورتا آسیادا سیبریه‌ایله موغولستان آراسیندا کی سیرا داغلارین آدی
آلتون (ق) ..................ALTUN
قیزیل، آلتان
آلتونای (ق) ...........ALTUNAY
قیزیل آی
آلغان (اوْ) ..................ALĞAN
چکیم‌لی، آلیم‌لی، جاذب
آلقان (اوْ) ...................ALQAN
قانی لاپ قیرمیزی اولان
آلقین (اوْ) ....................ALQIN
قورخماز، جسارتلی، درنک، توپلانتی، انجمن
آلما (ق) ......................ALMA
گؤزل، لطیف و خوش قوخولو مئیوه‌لردندیر.
گؤز‌للیک سمبولو
آلمیلا (ق) ...................ALMİLA
آلما "دیوان الغات الترک"
آلیشان (اوْ) .............ALIÇŞAN
آلاولانان، یانیب یاخیلان، اودلانان، ایشیقلی
آنار (اوْ) ......................ANAR
آنلایان، خاطرلایان، اعتنا ائله‌ین
آنیل (ق) ........................ANIL
تانینمیش، آدلیم، آدی دیللرده اولان، شؤهرتلی
آیار (اوْ) .....................AYAR
گولر اوز، اور‌ک آچان
آیاز (اوْ) ......................AYAZ
 سحرین سرین یئلی، سازاقلی و قورو هاوا، ایشیق، آیلی، آچیق و بولوتسوز گئجه
آیپار (ق) .....................AYPAR
آی کیمی پارلاق، آی کیمی ایشیقلی
آی‌پارا (ق) .................AYPARA
آی پارچاسی
آی پری (ق) .................AYPƏRİ
آی کیمی گؤزل ملک
آیتاش (ق) .....................AYTAŞ
آی کیمی اولان، آیلا برابر اولان، آیاتای
آیتان (ق) .......................AYTAN
دئییب-دانیشان، سؤز سؤیله‌ین، آی کیمی پارلاق دان
آیتای (ق) .....................AYTAY
آیاتای
آی‌تک (ق) ....................AYTƏK
آی کیمی گؤزل و پارلاق ، مهسا
آیتن (ق) .......................AYTƏN
آی کیمی، آیلا برابر
آیخان (اوْ) ....................AYXAN
آی کیمی آدلیم و پارلاق اولان خان، اوْغوز خانین اوغلونون آدی
آیدا (ق) .........................AYDA
سو قیراغیندا گویه‌رن بیتگی
آیدار (ق) ......................AYDAR
باشین تپه‌سینده و آلیندا تؤکولن ساچ ، کاکل
آیدان (ق) ......................AYDAN
آیا اوخشار قیز، آی کیمی قارانلیقلارا ایشیق ساچان قیز، آیدان گلن قیز
آیدین (اوْ) .......................AYDIN
فیکری آچیق، ضیالی، روشنفکر، بللی، دورو، ایشیق، آچیق
آیسال (ق) ......................AYSAL
آی کیمی، آیا بنزر
آیسان (ق) .....................AYSAN
آی کیمی پاک و پارلاق تانینمیش، آی سانیلان، آی کیمی گؤزل
آیسل (ق) ......................AYSƏL
آی کیمی، آیا بنزر، آی کیمی پارلاق و گؤزل
آیسو (ق) ....................AYSU
آی کیمی پارلاق سو
آیسودا (ق) ................AYSUDA
سودا اولان آی
آیشاد (اوْ) ...................AYŞAD
آی کیمی اولان شاه، آی کیمی پارلاق و آدلیم شاه، ایگیت شاه، ایگیت حؤکمران
آیشان (ق) ...................AYŞAN
لکه‌سیز شؤهرتی اولان، آی کیمی پارلاق بیر عنوانی اولان
آیشن (ق) ...................AYŞƏN
آی کیمی پارلاق، آیدین و تئشه‌لی، سئویملی قیز
آیشین (ق) ..................AYŞİN
آیا بنزر، آی کیمی
آیگول (ق) ...................AYGÜL
گول کیمی گؤزل و آی کیمی پارلاق
آیگون (ق) .................AYGÜN
آی کیمی پارلاق و گون کیمی گؤزل، گونو موتلو و سئوینج‌ایله کئچن آدام
آیلا (ق) .......................AYLA
آیین چئورسینده اولان ایشیق ، هاله
آیلار (ق) ...................AYLAR
چوخ پاک و چوخ گؤزل
آیلین (ق) ....................AYLİN
آیلا
آیمان (ق) ..................AYMAN
گؤز‌للیک، ایشیقلیق و پاکلیقدا آی کیمی اولان
آیناز (ق) ...................AYNAZ
آی کیمی نازلی اولان، اینجه حرکتله دولانان
آیواز (اوْ) ..................AYVAZ
کوراوغلونون اوغوللوغو کی یاغی‌لارایله دؤیوشمکده جسارتلر گؤسترمیشدی.
ائلتاش (ق) ....................ELTAŞ
بیر ائللی اولان، وطنداش
ائلتان (ق) .............................ELTAN
اؤلکه شفقی، اؤلکه‌نی آیدینلادان شفق
ائلجان (ق) ..........................ELCAN
ائلین اوره‌یی، ائلین بؤیوگو وباشقانی
ائلچین (ق) ............................ELÇİN
ائل یاراشیغی، ائله لایق، ائله یارارلی اولان
ائلخان (اوْ) ........................ELXAN
ائلین بؤیوگو، خانی، بیر اؤلکه‌نین حاکیمی
ائلدار (اوْ) .........................ELDAR
 ائل حاکیمی، ائل صاحبی، ائل یولوندا دؤیوشن، ائل قایغی‌سینی چکن، ائل سئور
ائلدنیز (اوْ) ..................ELDƏNİZ
آدلیم آدلاردان، دنیز اولان یئر، دنیز حاکیمی
ائلشاد (اوْ) .......................ELŞAD
شاد ائل، ائلین شادلیغی، ائلین شادلیغینا سبب اولان، ائل بگی، ائل باشچیسی
ائلشن (اوْ) .......................ELŞƏN
 ائلین شادلیغی، ائلین شنلیگینه سبب اولان، بگ، حؤکمدار، بیر یئرین حاکیمی، خانی و باشچی‌سی اولان
ائلگون (ق) ..........................ELGÜN
 خلق، اینسانلار، قوهوم، طایفا
ائلمان (اوْ) .......................ELMAN
ائل سمبولو و نماینده‌سی
ائلناز (ق) ..................ELNAZ
ائلین نازلی قیزی، ائلین ایستکلی و سئویملی قیزی
ائلیار (اوْ) ...................ELYAR
ائلینه یاردیم ائدن، ائل یولوندا دؤیوشن، ائلینه دایاق دوران، آرخاسیندا ائل دایانان
ائلیاز (اوْ) ..................ELYAZ
ائلینه شنلیک گتیرن، ائلین یازی
اتابک (اوْ) .................ƏTABƏK
آتابای
ارتاش (اوْ) ................ƏRTAŞ
ایگیت، قوچاق کیمی، ارله برابر، ار کیمی
ارتان (اوْ) ..................ƏRTAN
گون چیخان چاغ
ارجان (اوْ) ..................ƏRCAN
اور‌کلی، جسارتلی، قورخوسوز
اردال (اوْ) ....................ƏRDAL
یاشلی و دواملی بوداق
اردالان (اوْ) .................ƏRDALAN
اردالایان، پهلوانلار سرعتله ضربه ووران
اردم (اوْ) .......................ƏTDƏM
هنر، کولتور، باجاریق، اؤزلوک، انسانی، انسان ائدن معنوی ده‌یرلرین بوتونلویو
ارسلان (اوْ) ..................ƏRSALAN
ایگیت اسلان، قوچاق شئر، اسلان کیمی قورخماز و جسارتلی کیشی
ارسوی (اوْ) ..................ƏRSOY
قهرمان بیر ائلدن اولان، قوچاق ائللی، ایگیت نسلی
ارشن (اوْ) ......................ƏRŞƏN
شن ایگیت، شاد اوغلان
ارکین (اوْ) ......................ƏRKİN
باغلی اولمادان ایش گؤره بیلن، باغلی اولمایان، آزاد
ارگین (اوْ) .......................ƏRGİN
تجروبه‌لی و کامل آدام
ارمان (اوْ) .......................ƏRMAN
 یئتگین ایگیت، اردملی، هنرلی، توران توپراقلاریندا اولان بیر شهر
ارمغان (ق) ...................ƏRMƏĞAN
سووقت، اتحاف، باغیش
اسلان (اوْ) ...........................ƏSLAN
آسلان
اسمر (ق) ..........................ƏSMƏR
بوغدایی(گندمگون)، قاراشین
اسن (ق) ..........................ƏSƏN
ساغ، ساغلام
اسنگول (ق) ...................ƏSƏNGÜL
گؤزل رنگلرله تام آچمیش گول، دیری و گؤزل گول
اسیم (ق) ...........................ƏSİM
سرین یئل، اسین
اسین (ق) ............................ƏSİN
 اسینتی، سحر یئلی (نسیم)، اوره‌کدن یارانان دویغو و عاغیلا گلن دوشونجه (الهام)
افشار (اوْ) .......................ƏFŞAR
آوْوشار، ائل آدی
بابک (اوْ) .......................BABƏK
بابک آذربایجانین ان بؤیوک قهرمانلاریندان بیرینین آدیدیر، بابابگ (بابابَی) کی سونرالار بابک شکلینه دوشوب.
باتور (اوْ) .......................BATUR
باهادیر، قهرمان
باخیش (ق) ..........................BAXIŞ
باخماق، باخماق حالتی
بارمان (اوْ) ....................BARMAN
آلپ ارتونقانین (افراسیاب) اوغلونون آدی، سبزوارین بهرمان کندی بو آدلا ایلگیلی‌دیر.
باریش (اوْ) ......................BARIŞ
باریشیق، تبریز یاخینلیغیندا یانلیشجا "بارنج" یازیلان، باریش کندینین آدی
باریشماز (اوْ) .............BARIŞMAZ
باریشمایان، دوزه‌لیشمه‌ین، دوشمنه ساتیلمایان
بارین (اوْ) ......................BARIN
احتیاجی اولمایان، زنگین (غنی)، گوجلو
بالاش (اوْ) .....................BALAŞ
بالاجا کیشی، عائله‌نین کیچیک اوشاغی
بالتاش (ق) ....................BALTAŞ
بال کیمی شیرین و دادلی
بالسان (ق) ....................BALSAN
 بال کیمی، بالا بنزر، شیرینلیک و فایدالی اولماقدا تانینمیش، هامینین سئودییی و ایسته‌دیی
بایات (اوْ) ...................BAYAT
 تانری آدلاریندان، بای آد، اوغوز بؤلویوندن بیری، بایلار و بؤیوکلر قبیله‌سی
بایار (اوْ) ....................BAYAR
بای ار، بؤیوک قهرمان، بؤیوک باشچی، آغا، ارباب
بایتاش (اوْ) ...................BAYTAŞ
بای کیمی اولان، زنگین اولان،
بایخان (اوْ) ...............BAYXAN
زنگین خان، خانلارین زنگینی
بایرام (اوْ) ...............BAYRAM
 سئوینج و ایلنجه گونو، شنلیک، جشن
بایسال (اوْ) ......................BAYSAL
بای کیمی آدلیم و وارلی
بایسان (اوْ) .......................BAYSAN
زنگین آدلی، بای شؤهرتلی، بای کیمی آدلی-سانلی
بایسو (ق) ........................BAYSU
بوْل و برکتلی سو
بایمان (اوْ) .......................BAYMAN
زنگین آدام، وارلی کیشی
بورلا (ق) .........................BURLA
اوجا بویلو. دده قورقود ناغیللاریندا باییندیر خانین قیزی و سالور قازانین حیات یولدلشینین آدی
بولوت (اوْ) .......................BULUT
سو بوغوندان اوجالاردا بیر یئره ییغیلان سو داملالاری
بهادر (اوْ) .....................BƏHADIR
باهادیر، قهرمان
 پارلا (ق) ............................PARLA
ایشیق وئر، همیشه پارلاق اوْل.
پارلار(ق) .......................PARLAR
همیشه پارلایان، ایشیق وئرن
پارلاق (ق) ...................PARLAQ
پاریلدایان، ایشیقلی
پاشا (اوْ) .......................PAŞA
خان، بگ
پینار (ق) .......................PINAR
بولاق، چشمه
تاران (ق) ..........................TARAN
گئنیش یئر، زه‌می، تارلا
تارخان (اوْ) .......................TARXAN
ترخان
تارلا (ق) ...................TARLA
ز‌می، مزرعه
تامای (ق) .................TAMAY
بوتون آی
تامو (اوْ) .....................TAMU
دامو
تانسو (ق) ...................TANSU
آللاه وئرن نعمت و یادا سو، بولاغی تمثیل ائده‌رک، اونون تمیزلیگی و دورولوغونو گؤسترن، بولاق کیمی تمیز و دورو سو
تاوار (اوْ) ..................TAVAR
بؤیوک، ایری
تایفور (اوْ) .................TAYFUR
بیر قوش آدی، آتیلان، هوْپلایان، آتیلا- آتیلا یول گئدن، آیاغی یونگول، تئز و سرعتله بیر ایشی گؤره‌ن و یا بیر مسافتی طی ائدن
تایلان (ق) ...................TAYLAN
اوجا بوْی، بویو اوزون اولان
تایماز (اوْ) ...................TAYMAZ
سوروشمه‌ین، ییخیلمایان، دوران، دایانان
تئومان (اوْ) .......................TEOMAN
ذاتی، سوتی خالص اولان، اصیل دوزگون کیمسه‌لرین اوشاقی
تئللی (ق) ......................TELLİ
اوزون و گؤزل تئلی اولان قیز، ساچلی، دیللی، دیلی اولان، دانیشان
تئلمار (اوْ) ..................TELMAR
تئلمان
تئلمان (اوْ) ....................TELMAN
دیلچی، دیلله اوغراشان، ادبیاتچی
تئل‌ناز (ق) ......................TELNAZ
شیرین دیللی، خوش دانیشیق‌لی، تئللی و نازلی قیز
ترخان (اوْ) .......................TƏRXAN
 اسلامدان اؤنجه وئریلمیش اولان بیر آددیر، "بگ" دئمکدیر.، سوْیلو آدام، پاک سوْیلو، دین بؤیوگو، دین رهبری، باشقان، حاکم، "ایکینجی معلم" آدلانمیش فاریابلی بؤیوک عالم و فیلسوف ترخان اوزلوق، کی "ابونصر فارابی" آدی‌ایله تانینمیشدیر.
ترلان (اوْ) .......................TƏRLAN
 اوْو قوشلاریندان، قورخماز، چابک، چالاغان، گؤزل، گؤیچک
توْخای (اوْ) .......................TOXAY
وارلی و زنگین ایگیت
توْران (ق) ........................TORAN
سحر آچیلان یا آخشام گون باتان چاغی، سحر هاوانین ایشیقلانماسی یادا آخشام هاوانین قارانلیق‌لاشماسی
توْغان (اوْ) .......................TOĞAN
اوْو قوشلاریندان، قارتال
توْغای (اوْ) ...................... TOĞAY
چایلارین قیراغیندا اؤزو گؤیه‌رن آغاجلار
توْغرا (اوْ) .......................TOĞRA
پادشاهین امضاسی، اوْو قوشلاریندان
توْغرول (اوْ) ..................TOĞROL
 توغان جنسیندن اولان بیر جور اوْو قوشو،  ییرتیجی قوشلاردان بیر قوش، مین قاز اولدوره‌ر، بیر داناسینی یئیه‌ر.، سلجوقلارین نئچه بؤیوک شاهلارینین آدی
توراج (ق) ..................TURAC
کهلییه اوخشار بیر جور قوش آدی
تورال (اوْ) ...................TURAL
 یاشار، دورار، اؤلمز، دونیا دوردوقجا یاشار، اونودولماز، ایگیت، قهرمان، دده‌قورقود ناغیلاریندا اولان بیر قهرمانین آدی
توران (ق) .......................TURAN
 قدیم وتانینمیش آدلاردان،  قدیم فارس قایناقلاردا بو سؤزله تئز-تئز راستلاشیریق، اونلاردا تورک توپراقلاری بو آدلا تانینمیشدیر.
تورنا (ق) ...................TURNA
دورنا
تومار (اوْ) ....................TUMAR
بیر خسته‌یه باخماق، بیرینی دوشونمک، بیرینه خدمت ائتمک
تومای (ق) ...................TUMAY
تامای
تومروس (ق) ..............TUMRUS
تومروس آنا ساکالارین بؤیوک ائلی اولان ماساژئت‌لرین ملکه‌سی‌ایدی. او بیر ساواشدا هخامنش شاهی، کوروشون باشینی کسیب و اونون قوشونونو قیریب قورتاردی.
جانتاش (ق) ..............CANTAŞ
سئوگیلی، آرخاداش، یولدلش
جئیران (ق) ................CEYRAN
گؤزلرینین گؤز‌للی یی ایله تانینمیش بیر حیوان آدی، مارال
جئیلان (ق) ................CEYLAN
جئیران
جوشقون (اوْ) ....................COŞQUN
جوشان، توفانلی، هیجانلی، چوخ دویارلی. ایچه‌ریسی گوجلو حرکتدن دولو
چاغری (اوْ) ......................ÇAĞRI
بیرینی بیر یئره چاغیرماق
چایلان (ق) .................ÇAYLAN
شلاله
چیچک (ق) .................ÇİÇƏK
 گول، تازا آچمیش گول ، آتیلانین آناسینین آدی، بیزانسین خزر تورکلریندن اولان ملکه‌سی، دده‌قورقود ناغیللاریندا ایگیت بئیره‌کین سئوگیلی سینین آدی.
خاقان (اوْ) .......................XAQAN
بؤیوک خان، خانلار خانی، تورکلرین حؤکومت سیستئمینده ان گوجلو و دونیا سوییه‌لی حؤکومت‌لرین ان بیرینجی و بیریجیک خانی، امپراطور
خزر (ق) ......................XƏZƏR
خزرلر تورک تاریخی‌نین بؤیوک ائللریندندیر، خزرلرین قوردوقلاری خاقانلیق، ساسانی‌لرله چاغداش و اونلاردان داها گئنیش، گوجلو و یوکسک‌ایدی. اونلار خزرین شمالیندان دوغو آوروپایا کیمی هابئله قافقاز توپراقلاریندا حکم سوره‌ردیلر.، خزر دنیزی اؤز آدینی بؤیوک خزر ائلیندن آلمیشدیر.
داشقین (اوْ) .......................DAŞQIN
دولغونلوقدان داشان، داشمیش دورومدا اولان، جوشوب داشان
دالغا (ق) ........................DALĞA
لپه، هاوانین و سویون آلچاق – اوجا گئدیشی
دالغین (ق) ....................DALĞIN
درین فیکیره گئدن، چوخ دوشونن
داملا (ق) .......................DAMLA
دامجی، ائلیندن آیری دوشوبسه اؤز‌ل‌لیکلرینی قورویوب ساخلایان و اؤزلویونو ایتیرمه‌ین کیمسه، قطره
دامو (اوْ) .......................DAMU
اودلو، آلاولی یئر، قیامتده گناهکارلارین یاندیغی یئر، جهنم
دنیز (ق) ........................DƏNİZ
بؤیوک بیر یئری دوتوب اوقیانوسا یولو اولان سو پارچاسی، دنیز اصلینده تنگیز اولموش. چنگیز آدیدا بورادان مئیدانا گلمیشدیر.
دومرول (اوْ) .......................DOMRUL
یاشاییش وئرن، حیات باغیشلایان، نسیل تؤره‌دن، دده‌قورقود ناغیللارینین اساس قهرمانلاریندان اولان دوخا قوجا اوغلو دلی دومرولون آدیدیر.
دورنا (ق) .....................DURNA
بیر جور گؤزل قوش آدیدیر، دورنا گؤیچک قیزلارا یاراشان آدلاردان ساییلیر. بوینو، دیمدییی و قیچلاری اوزون اولان بو کؤچری قوشون یئر اوزونده 12 چئشیدی بللی اولموشدور. دورنالار قاباقدا اوچان قلاووزون(راهنما) آرخاسینجا اوچار سو قیراقلاریندا یئره قونارلار، دورنانین گؤزللیگیده اونون اوچوشوندادیر.
دومان (اوْ) .......................DUMAN
چن، سیس، بوغونوق هاوا دورومو
دؤنمز (اوْ) .......................DÖNMƏZ
قاییتمایان، دایانان، توتدوغو یولو بوراخمایان، وئردییی سؤزه باغلی قالان، اوز چئویرمه‌ین
دوزگون (اوْ) ...................DÜZGÜN
 دوز، ساغلام، نظم‌لی، دوز ایش گؤر‌ن، اینانمالی
ریحان (ق) .......................REYHAN
خوش عطیرلی بیر گول، گؤللری نارین و عطیرلی بیر گول
سارا (ق) ..........................SARA
 سارا
سارای (ق) ........................SARAY
بوتون آی
سارغین (ق) ...................SARĞIN
چکیجی، جاذبه‌لی ، ساریلمیش، یوماق
سارگول (ق) ....................SARGÜL
ساری گول
سارمان (اوْ) ....................SARMAN
ساری اوزلو
سارین (اوْ) .......................SARIN
ماهنی، شرقی
سالار (اوْ) .......................SALAR
 سالماق مصدریندندیر؛، هر ایشی سهمانا سالان، رقیب‌لر و پهلوانلاری ییخیب یئره سالان، بؤیوک و گوجلو پهلوان، تؤرک ائللریندن بیرینین آدی
ساناز (ق) .........................SANAZ
سانی آز اولان، تایسیز
سانال (ق) .................SANAL
آدلیم، شوهرتلی، آدلی- سانلی
سانای (ق) ..................SANAY
آی شوهرتلی، آی کیمی پاکلیغا- گؤزللییه تانینمیش، قرارسیز، بیر یئرده دایانا بیلمه‌ین
ساوالان (اوْ) .......................SAVALAN
باج آلان، آذربایجانین ان اوجا داغی ساوالاندیر، بو سوسموش و ولقانلی داغین زیروسینده گؤزل بیر گؤل وار. ساوالانین معناسیندا باشقا فیکیرلرده ایره‌لی سورولور:
ساوا خوشبختلیک و سعادت قوشودور
ساو خبر و موشتولوق معناسیندادیر
ساو، سان و شهرت دئمکدیر
ساو دیوان‌الغات‌الترک ده مثل و آتالار سؤزو آنلامیندا گلمیشدیر.
سحر (ق) .....................SƏHƏR
گونون آچیلان زامانی
سایا (ق) .....................SAYA
 بیر اوزلو، بیر رنگ، قاتیشیغی اولمایان، دوز آدام، صاف و ساده آدام، آذربایجانین فولکولوریک شعر نوع‌لریندن؛ سایالاری سایاچیلار بایرام چاغلاری شهرلر و کندلرده گزیب اوخویارلار.
سایان (اوْ) .......................SAYAN
تربیه‌لی، حؤرمتجیل، سایار، سایغیلی ، شرقدن یابلنوئی و غربدن آلتای داغلارینا باغلانان، سیبیرایله موغولستان آراسینداکی سیرا داغلارین آدی
سایمان (اوْ) ...................SAYMAN
بؤیوک خان ، چوخ سایغیلی ، حساب ایشلریله اوغراشان، محاسبه‌چی
سئودا (ق) .....................SEVDA
سئوگی، ایستک
سئوگی (ق) ................SEVGİ
سئودا، سئومک دویغوسو
سئوگی‌ناز (ق) .................SEVGİNAZ
مهربان و نازلی قیز
سئویل (ق) ..................SEVİL
سئویلن، سئوگی‌یه ده‌ین، سئومه‌لی
سئویل‌آی (ق) .................SEVİLAY
سئوگی‌یه ده‌یر آی، سئویلن آی
سئوین (ق) .................SEVİN
 سئوینمک، شاد اول، غم گؤرمه، همیشه شادلیقدا اول
سئوینج (ق) ................SEVİNC
شنلیک، شن اولماق، سئوینمک
سلجوق (اوْ) ................SELCUQ
 سئل کیمی آخان، بؤیوک سلجوقی دولتی‌نین قوروجوسو، دده‌قورقود ناغیللاریندا اوروزقوجانین اوغلو سلجوق، دوندارین آتاسینین آدیدیر.
سولماز (ق) .................SOLMAZ
همیشه یاشایان، سولمایان، گؤزللیگینی همیشه‌لیک ساخلایان، رنگینی ایتیرمه‌ین
سومای (ق) ....................SOMAY
بوتون آی، ماه بدر
سونا (ق) ...........................SONA
 گؤز‌ل‌لیکله تانینمیش بیر جور اؤردک – قو، گؤزل، گؤیچک
سونار (اوْ) .......................SONAR
سون درجه‌ده ایگیت و قوچاق اولان، قهرمان
سونال (ق) ......................SONAL
سوناایله باغلی، سونا قوشو ایله ایلگیلی
سونای (ق) .................SONAY
آخیرینجی آی، سونونجو آی، تایسیز آی، ایلین سون آییندا دونیایا گلمیش
سون‌گول (ق) ................SONGÜL
سون آچان گول، سون درجه‌ده گؤزل گول
سؤنمز (اوْ) .......................SÖNMƏZ
هئچ سؤنمه‌ین، همیشه یانیب ایشیق وئره‌ن، همیشه سئوگی ایله یاشایان
سهند (اوْ) .......................SƏHƏND
سهند آذربایجانین بؤیوک داغلارینداندیر، اونون 17 قله‌سینین اوجالیغی 3000 متردن یوخاری‌دیر. سهندین "جام داغی" یئرلی ماد- ماننالارین دینی اولان زرتشتیزم و مقدس اود اوجاقلارینین مرکزی اولموشدور.
شاخار (اوْ) .......................ŞAXAR
پارلار، چاخار، ایشیقلانار
شلاله (ق) .....................ŞƏLALƏ
اوجا یئردن آخان سویون شیریلتی‌سی، آبشار
شنال (ق) .....................ŞƏNAL
یولداشلیق ائدن، شنلیک‌له عؤمور سوره‌ن، شن اینسانلارلا یولداشلیق ائدن
شن‌آی (ق) .....................ŞƏNAY
سئوینج و شادلیقلا کئچن آی، ایلک اوشاغین دوغولدوغو آی
شوبای (اوْ) .......................ŞUBAY
دؤیوشچو، عسگر
شیرین (ق) .....................ŞİRİN
دیلده- یئرده شیرین، سئومه‌لی قیز اوشاغی
شیما (ق) .........................ŞİMA
قدیم تورک آدلاردان
شیمشک (اوْ) ..................ŞİMŞƏK
ایلدیریمدان تؤره‌نن ایشیلتی، بولوتدان بولوتا یا بولوتدان یئره بوشانیرکن یارانان و چاخان اؤته‌ری ایشیق، آذرخش
طرلان (اوْ) ....................TƏRLAN
ترلان
طغرا (اوْ) .......................TOĞRA
توغرا
طغرل (اوْ) .....................TOĞROL
توغرول
فرآی (ق) ..................FƏRAY
اویغون آی، یاراشیقلی آی، فایدالی و بهره‌لی آی، آی کیمی یاراشیقلی، اویغون و بهره‌لی
فرتان (ق) ..................FƏRTAN
یاراشیقلی و اویغون دان، پارلاق دان، گونشین بولوتسوز بیر هاوادا چیخماسی، چیخارلی سحر
فرخان (اوْ) ...................FƏRXAN
فرلی خان، باجاریقلی خان
فیدان (ق) .....................FİDAN
آغاج و آغاج‌جیقلارین هله یئنی یئتیشه‌نی، تینگ، تنه‌ک، نهال
قاچای (اوْ) ......................QAÇAY
 آی پارچاسی، سئوئر، زرنگ و چئویک ایگیت
قاراخان (اوْ) .....................QARAXAN
بؤیوک خان، آلپ‌ارتونقانین(افراسیای) بؤیوک سردارلاریندان
قارامان (اوْ) ......................QARAMAN
قهرمان، قاراشین، جنوب غربدن اسن یئل، قارامانلار سلسله‌سینین قوروجوسو.
قارتال (اوْ) ......................QARTAL
اوجا داغلارین اوچوروملاری و ال چاتماز یئرلرده یووا سالان ان گوجلو ییرتیجی قوش، فیکری یوخاری‌لاردا گزه‌ن، ایشله‌ره مسلط اولان، گوجلو، اراده‌لی و قورخماز
قرنفیل ( ق) .................QƏRƏNFİL
گول آدی‌دیر، میخک
قوقوش (ق) ...................QUQUŞ
قو قوشو، قو قوشو کیمی گؤز‌للیکده و گؤیچک‌لیکده آدلیم اولان، فارسجا گوگوش یازیلیر
قومرال (ق) ....................QUMRAL
آچیق قهوه‌ای، قونور آل
کؤنول (ق) ......................KÖNÜL
اوره‌ک، ایستک
گؤیخان (اوْ) .......................GÖYXAN
اوغوزخانین اوغلونون آدی
گؤیوش (اوْ) .......................GÖYÜŞ
فیدان، یئنی یئتمه، جوجرتی
گولتاش (ق) .....................GÜLTAŞ
گول کیمی، گول تکین، گول ایله برابر اولان
گول‌سان (ق) .................GÜLSAN
گول کیمی گؤزل و طراوتلی، گول سانیلان
گولخان (اوْ) .................GÜLXAN
گول کیمی سئویلن خان
گولدن (ق) .................GÜLDƏN
گول کیمی، گول ساییلان، گولدن یارانان
گولر (ق) ...................GÜLƏR
اوزوگولن، غملی اولمایان، شاد یاشایان، نازلانان، خوشبخت اولان
گوللر (ق) ..................GÜLLƏR
گولون جمعی‌دیر، گوللر کیمی پاک و گؤزل چیچکاه‌نر، دایم گوللو اولار
گولمان (اوْ) .......................GÜLMAN
گولر، گولوجو، گولومسه‌ییجی
گول‌ناز (ق) ..................GÜLNAZ
نازلی گول
گون‌ال (ق) ................GÜNƏL
گونش اللی، الی ایشیقلی، الی ایستی، الی دولو
گونال (ق) .....................GÜNAL
گون ایله ایلگیلی، گونشه باغلی
گونای (ق) .....................GÜNAY
گونون دایانان یئری، گونش گؤرونن یئر ، گون کیمی پارلاق و ایشیقلی آی
گونتاش (ق) ...................GÜNTAŞ
گون کیمی، گونشله برابر
گونتان (ق) ...................GÜNTAN
گونون ائرکن چاغلاری، دان سؤکولن زامان
گونتای (ق) .....................GÜNTAY
گونش کیمی، گونش برابر
گونر (ق) ...................GÜNƏR
گونش چیخان چاغی
گونش (ق) .................GÜNƏŞ
یئره ایستی و ایشیق کوره، گون، گونون ایشغی، گونون ایشیغی دوشن یئر
لاچین (ق) .................. LAÇIN
جسارت و قورخمازلیق رمزی اولان بو شکاری قوشون آدی، اوغلان آدی اولماغا اویغون گلیرسه‌ده اونون گؤزللییی قیز آدینا چئوریلمه‌سینه سبب اولموشدور.
لاله (ق) .................LALƏ
داغدا چؤلده سو قیراغیندا و شئح یئرده گؤیه‌رن کیچیک بیر گولون آدیدیر.
ماتان (ق) .................MATAN
آغ، توتوق، گؤز‌ل، گؤیچک
مارال (ق) ..............MARAL
جئیران، گؤزل، گؤیچک
ماناس (ق) ................MANAS
اورتا آسیا تورکلرینین گؤزل و بؤیوک ناغیللاریندان اولان "ماناس" ناغیلی‌نین قهرمانی. ماناس ناغیلی حجم باخیمیندان دونیانین ثبته یئتیشمیش ان بؤیوک ناغیلی‌دیر.
دونیانین آدلیم و بؤیوک ناغیللاریندان "انه‌ئید" و "ایلیاد" هر بیریسی 10 مین، "ادیسه" 12 مین، "شاهنامه" 60 مین، "رامایانا" 48 مین، "مهابهاراتا" 214 مین بیت‌دیرلر بیر حالدا کی "ماناس" ناغیلی‌نین مصراعلارینین سایی یاریم میلیوندان آرتیق‌دیر. بو ناغیلین چئشیدلی واریانتلارینی نظره آلاندا بو سایی بیر میلیون مصراعدان یوخاری گئدیر.
ماهنی (ق) ................MAHNI
نغمه، مارش، بسته‌لنمیش ریتم‌لی دئیش
مایدا (ق) .................MAYDA
نارین، اینجه
مایسا (ق) ..................MAYSA
پاییزدا آرپا اکینی، تاخیل
متین (اوْ) .......................MƏTİN
آغیر، وقارلی. متین چوخ قدیم آدلارداندیر، بو سؤز اسکی چاغلاردان تورک دیلیندن عرب دیلینه و او دیلدنده فارس دیلینه کئچمیش و هله‌ده بو دیللرده ایشلک سؤزلردندیر.
مونار (ق) ...................MUNAR
ایلغیم، گؤز خطاسی ایله پاریلتیلاری اوزاقدان سو کیمی گؤرمک، گؤز یانیلماسی، سراب
نارگیله (ق) .................NARGİLƏ
 نار، نارداناسی، آذربایجان اویون هاوالاریندان، عزیر بیر دانا
نارگول (ق) .....................NARGÜL
نار گولو کیمی اینجه و گؤزل اولان
نارین (ق) ........................NARIN
کیچیک، یوموشاق، اینجه
نازگول (ق) ..................NAZGÜL
نازلی گول
نازلی (ق) .....................NAZLI
عشوه‌لی، ناز ائدن
نازنین (ق) ...................NAZƏNİN
نازیله، عزیزلیق‌یله بویویه‌ن قیز
نرگیز (ق) .....................NƏRGİZ
 قدیم و آدلیم تورکو آدلاردان ، آغ، کیچیک و گؤزل قوخولو بیر گولون آدیدیر. عربجه اونا نرجس دئیلیر، بو سؤزون چوخ قدیم زامانلاردا عرب دیلینه کئچمه‌سی ممکوندور. بعضی‌لر بو آدین یونان سؤزو اولدوغونو دوشونورلر، قدیم یونان ناغیل‌لاریندا نارسیس آدلی گؤزل و غرورلو بیر اوغلان وار، بیر گون بو اوغلان اؤز شکلینی سودا گؤرور اؤز-اؤزونه وورولوب عاشیق اولور، اورادا قالیب و دونور. اونون دونوب قالدیغی و آرادان گئتدییی یئرده بیتن چیچه‌یین آدی نارسیس قویولور. آنجاق بوتون شرق اؤلکه‌لرینده نرگیز قیز آدیدیر بو آدین نارسیس‌له اوخشارلیغی اولسادا اونونلا هئچ بیر علاقه‌سی یوخدور.
نورسل (اوْ) ....................NURSƏL
نور کیمی ، پارلاق، نورسان
نورسئل (اوْ) ....................NURSEL
نور سئلی، سئل کیمی ایشیق
اوختای (اوْ) .....................OXTAY
اوخ کیمی، سرعت‌له ایش آپاران، قیزغین
اودمان (اوْ) ....................ODMAN
اودلو، چوخ آلاولی، چوخ حرارتلی
اوغوز (اوْ) .....................OGUZ
تورک ائللریندن، ساغلام و گوجلو آدام
اونار (ق) ..................ONAR
عزیزلیک، سایغی
اونای (ق) ....................ONAY
اویغون، یئرینده، یارارلی
اونور (اوْ) ...................ONUR
 گوجلو، قدرتلی، شرف، ناموس، اؤزلوک، معنوی ده‌یر، انسانین اؤزونه
دویدوغو سایغی
اورخان (اوْ) .....................URXAN
شهرین حاکیمی، شهرین بؤیوگو، خانی
اورشان (اوْ) ....................URŞAN
شانی یوکسک
اوغور (اوْ) .......................UĞUR
خوشبخت‌لیک، گؤروش، آلین یازیسی، یازغی
اولدوز (ق) ......................ULDUZ
گونش و آی‌دان باشقا گؤیده گورونن ایشیقلی جسملردن هر بیری
اومای (ق) ...................UMAY
قدیم ملت‌لرین بعضی‌سی هر بیر طبیعی عامیله اؤزه‌ل تانری قرار وئریب اونا اینام بسلردیلر، مثلا گوی تانریسی، دنیز تانریسی و ... – رب‌النوع
اومود (اوْ) ......................UMUD
آرزی، ایستک، گؤزله‌مک، گووه‌نج، آرخایین
اومید (اوْ) ......................ÜMİD
اومود
اولجان (ق) ...................ÜLCAN
حرکتلی، چوخ جانلی، یئرینده دورمایان
اولکر (ق) .................ÜLKƏR
اولدوز، ثریا اولدوزو
واران (اوْ) ....................VARAN
اوغور قازانان، نائلیت الده ائدن، چاتان، یئتیشن
وورغون (اوْ) .....................VURĞUN
وورولموش، کؤنول وئرمیش، سئودالی
هارای (اوْ) .....................HARAY
سس، های، جار، چیغیرتی
یاشار (اوْ) ....................YAŞAR
قالار، اونودولماز، اؤلمز
یالچین (ق) .................YALÇİN
اوجا صخره، سرت قایا، اؤرتولمه‌میش، گیزلنمه‌میش
یالمان (اوْ) .....................YALMAN
قیلینجین کسرلی یئری، کسیجی، و باتیجی سلاحلارین کسن و باتان قسمی
یالقیز (اوْ) ....................YALQIZ
تک، کیمسه‌سیز، ائولنمه‌ین، مجرد
یانار (اوْ) .....................YANAR
آلاولانار، سؤنمز
یاووز (اوْ) ....................YAVUZ
قورخولو، دهشتلی
ییلماز (اوْ) .....................YILMAZ
سارسیلماز، یورولماز، اؤلمز، اوره‌کلی
ایپک (ق) .....................İPƏK
ایپک بؤجه‌یی بارامالاری (پیله) چؤزوله‌رک چیخان اینجه، یوموشاق و پارلاق تئل، اینجه، یوموشاق
ایلقار(ایلغار) (ق) ....................İLQAR
آنلاشما، سؤز وئرمه، دوشمانا ساری یوروش، یغما
ایلیاز (اوْ) .......................İLYAZ
باشا- باش یاز اولان ایل، ایلی باشا- باش یاز کیمی اولان کیمسه، عؤمرونو شادلیقلا سور‌ن
ایلدیریم (اوْ) ......................ILDIRIM
بولوتدان، بولوتا یا یئره الکتریک بوشالماسی، گؤی گورولتوسو